เปิดบันทึกเด็กทุนจีนของ ‘อ.แป้ง-ปิยากร’ จากท่องตัวบทที่ไทย ลัดฟ้าไปท่องโลกกฎหมายข้ามพรมแดน 2 มหาวิทยาลัยดัง (ภาคอินเตอร์)

สวัสดีค่ะชาว Dek-D มีใครเตรียมจะไปเรียนด้านกฎหมายที่ประเทศจีนไหมคะ? ด้วยความที่จีนเป็นมหาอำนาจของโลกทั้งในด้านเศรษฐกิจ การเมือง และกฎหมายระหว่างประเทศ ทำให้ที่นี่เด่นมากเรื่องการเชื่อมโยงข้ามศาสตร์และกฎหมายเชิงเปรียบเทียบ เพื่อทำความเข้าใจจุดร่วมและความแตกต่างของกฎหมายแต่ละประเทศ แล้วสามารถนำมาบริหารความสัมพันธ์ในเชิงการค้า การลงทุน การจัดการข้อพิพาทต่างๆ รวมถึงนำมาปรับปรุงการใช้กฎหมายในประเทศจีนให้มีประสิทธิภาพขึ้นด้วย 

จริงๆ แล้วยังอีกหลายเหตุผลที่เอื้อให้ชาวต่างชาติอยากมาเรียนกฎหมายที่จีน เช่น จีนใช้ระบบกฎหมาย Civil Law เหมือนในไทย มีเปิดสอนหลักสูตรภาษาอังกฤษ มาพร้อมโอกาสพัฒนาภาษาที่สาม และได้ทุนเซฟงบให้เรียนจบได้แบบประหยัดขึ้นอีกด้วย

และเพื่อให้เห็นภาพมากขึ้น วันนี้เรามีรีวิวน่าสนใจจาก “พี่แป้ง-ปิยากร เลี่ยนกัตวา” รุ่นพี่จากคณะนิติศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ ที่ให้เกียรติมาแชร์ประสบการณ์ฝากถึงน้องๆ ที่สนใจด้านกฎหมาย เล่าให้ฟังหลายแง่มุมทั้งความประทับใจ ท้าทาย และต้องปรับตัว? มีหลายมุมที่น่าสนใจสำหรับคนที่อยากเรียนต่อด้านนี้ค่ะ

ถ้าพร้อมแล้ว เรามาเปิดโพรไฟล์และอ่านเรื่องราวของพี่แป้งกันเลยค่า

ลงแข่งกฎหมายตั้งแต่มัธยม
พัวพันในวงการกฎหมายมาเกิน 10 ปี

สมัยเรียนมัธยม แป้งทำกิจกรรมไปด้วยค่ะ หลักๆ คือ “การแข่งตอบปัญหากฎหมาย” ที่จัดโดยสำนักงานยุติธรรม พอขึ้นมหาวิทยาลัยก็เคยเป็นตัวแทนแข่ง ‘Moot Court’ มีแถลงการปิดคดีด้วยวาจา ส่วนใหญ่จัดโดย ม.ธรรมศาสตร์ ซึ่งกิจกรรมนี้จะจำลองการพิจารณาคดีในศาล​ นักศึกษาจะรับบทเป็นทนาย/อัยการ (แป้งเคยเป็นตัวแทนมหา’ลัยไปแข่งและได้ที่ 1 ประเทศกลับมา)

ถ้าเกิดมีน้องๆ สนใจอยากเข้าร่วมกิจกรรมแนวนี้ แนะนำคีย์สำคัญของกิจกรรม Moot Court คือ 1. ความรู้กฎหมาย ซึ่งสักปี 2-4 เราจะมีพื้นฐานที่แน่นเพื่อนำมาปรับกับข้อเท็จจริงที่เกี่ยวข้อง 2. สกิลการพูด อาจจะมีทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษขึ้นอยู่กับรายการที่เราเข้าร่วม

ตัดภาพมาที่ชีวิตการเรียนคณะนิติฯ มธ.

 เราว่าเป็นการเรียนที่หนักสุดในชีวิตแล้ว จริงอยู่การเรียนกฎหมายต้องอาศัยความเข้าใจ แต่อีกส่วนสำคัญคือการจำตัวบทกฎหมายให้ได้ เพื่อให้มีวัตถุดิบไปปรับใช้กับข้อเท็จจริงที่กำลังจะเจอในข้อสอบ บางเทอมแป้งลง 7-8 ตัวเต็มแม็กซ์ ท่องไปยาวๆ เลยหลักพันมาตรา (แตกต่างกันตามรายวิชา/สาขา/สถาบันที่เรียนด้วยนะคะ) 

เรียนจนเจอหนึ่งในวิชา ป.ตรี ที่จุดประกาย
ให้เลือกเรียนกฎหมายระหว่างประเทศ

วิชาที่ว่าคือ “กฎหมายระหว่างประเทศ” สอนโดย อ.นพดล เดชสมบูรณ์รัตน์ และ อ.จารุประภา รักพงษ์ ถ้าใครสนใจลองลงได้เลย เราแนะนำมาก เราจะได้ศึกษากฎเกณฑ์ระหว่างรัฐกับรัฐ และรัฐกับหน่วยงานอื่นๆ เป็นวิชาที่ทำให้รู้ว่าการจะเรียนกฎหมายให้สำเร็จ ต้องศึกษาความรู้นอกคลาส อาจารย์จะยกตัวอย่างทั้งในประเทศไทยและในต่างประเทศ โดยที่เราสามารถเลือกศึกษาข่าวและกรณีศึกษาที่เกิดจากความสนใจของเราได้เช่นกัน 

 แป้งเลือกเรียนต่อ ป.โท กฎหมายเศรษฐกิจระหว่างประเทศที่ East China University of Political Science and Law (ECUPL)  เขามีประชาสัมพันธ์ทุน ก็เลยสมัครผ่าน ม.ธรรมศาสตร์ เป็นพาร์ตเนอร์กับ ECUPL พอผ่านรอบสัมภาษณ์ก็ไปสมัครทุนรัฐบาลเซี่ยงไฮ้ ใช้คะแนน IELTS ซึ่งเกือบได้ผลไม่ทันยื่น! เตือนน้องๆ ว่าถึงจะไม่ได้สมัครเรียนผ่านทุนก็ควรจะมีคะแนนภาษาเตรียมไว้ด้วย

คำแนะนำการสมัครทุนเซี่ยงไฮ้

การพิจารณาจะมีรอบเอกสารกับรอบสัมภาษณ์ค่ะ ส่วนหลักๆ ที่แป้งอยากหยิบมาแนะนำ คือการเขียน Study Plan

• หาข้อมูล Ranking หลักสูตรและมหา’ลัยที่เราสมัครเรียนว่าอยู่อันดับเท่าไหร่ของประเทศและของโลก (เช่น QS หรือ THE) การรีเสิร์ชเยอะๆ จะเป็นประโยชน์ทั้งตอนเขียน Study Plan และตอนสัมภาษณ์ด้วย
• ศึกษาเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างไทย-จีน และลองศึกษาเชิงเปรียบเทียบว่าถ้าเราไปเรียนกฎหมายที่จีนแล้วจะนำมาปรับใช้และพัฒนาที่ไทยอย่างไร, หัวข้อวิทยานิพนธ์ที่เราเตรียมทำคือเรื่องไหน, ได้อาจารย์ที่ปรึกษาหรือยัง (แนะนำว่าถ้ามี Acceptance Letter จากอาจารย์จะดีมากๆ คิดว่าจะเพิ่มโอกาสในการสอบผ่านในการเข้าศึกษาและการได้รับทุน)
• พยายามค้นหาสิ่งที่เราชื่นชอบในประเทศจีน เพื่อนำมาเขียนเชื่อมโยงกับความตั้งใจของเราในเรียงความ

ลุยต่ออีกสักใบหลังจบ ป.โท!

 แป้งรู้ตัวแล้วว่าสนใจกฎหมายจีน (Chinese Law) ไปนั่งหาข้อมูล Ranking มหาวิทยาลัย และหาหลักสูตรที่สอนเป็นภาษาอังกฤษ จนมาลงตัวที่ SJTU ตอนสมัคร ป.โทและเอก แป้งไม่เคยยื่นคะแนนภาษาจีนเลย เรียนเป็นหลักสูตรภาษาอังกฤษทั้งคู่ เดี๋ยวจะขอรีวิวเรื่องภาษาร่วมกับแง่มุมอื่นๆ ในหัวข้อหลังจากนี้

ทำไมจีนถึงเหมาะกับการมาเรียนกฎหมาย?

• แหล่งข้อมูลการแปลคำพิพากษาจากภาษาจีน <-> ภาษาอังกฤษ มีเยอะมาก! มีฐานข้อมูลขนาดใหญ่ของ ม.ปักกิ่งและ ม.สแตนฟอร์ด ที่ทั้งแปลรายละเอียดข่าว ให้ข้อเท็จจริง ให้เหตุผลในคำวินิจฉัย ทำให้แม้จะไม่ได้ภาษาจีนก็ศึกษาได้มากพอสมควรแล้ว
   
• จีนจะเด่นมากเรื่อง “การเชื่อมโยงข้ามศาสตร์” เช่น เวลาเราจะตีความกฎหมายรัฐธรรมนูญจีน ต้องเข้าใจแนวคิดและอุดมการณ์ที่อยู่เบื้องหลังผู้นำคนก่อนๆ เพราะทฤษฎีการเมืองและสังคมสัมพันธ์มากกับการออกกฎหมายและการพัฒนาประเทศจีน เป็นต้น
   
• การเรียนกฎหมายจีนก็เอามาปรับใช้กับไทยได้ เพราะใช้ระบบกฎหมายลายลักษณ์อักษร (Civil Law) เหมือนกัน เน้นเรียนรู้จากคำพิพากษาของศาลมาเป็นแนวการวินิจฉัยครั้งต่อๆ ไป 
   
• ประเทศจีนสนับสนุนให้นักศึกษาทำกิจกรรม บางครั้งมหา’ลัยสนับสนุนค่าใช้จ่าย แค่แข่งรอบภายในประเทศก็มีทีมเข้าร่วมเป็นร้อยมหา’ลัยแล้วค่ะ อย่างแป้งเองเคยเข้าร่วม Moot Court (ศาลจำลอง) 2 งาน คือการลงทุนระหว่างประเทศ และอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยสัญญาซื้อขายสินค้าระหว่างประเทศ (United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods: CISG)

ภาพรวมการเรียนที่เจอ
ระดับ ป.โท และ ป.เอก

• จากเดิมตอน ป.ตรี แป้งเรียนกฎหมายไทยมาเป็นหลัก เราต้องเปลี่ยนวิธีใหม่จากการท่องจำ มาเป็นเน้นคิดวิเคราะห์และศึกษาเชิงเปรียบเทียบ อย่างที่ย้ำมาตลอด อาจารย์คนจีนจะค่อนข้างสนใจกฎหมายที่นักศึกษาจบมา ถ้าสามารถเทียบกับประเทศตัวเองได้จะดีมากๆ แล้วโอกาสได้คะแนนดีเป็นพิเศษถ้าวิเคราะห์ได้ว่าจะเอาส่วนไหนมาปรับใช้กับประเทศเราได้
   
• รูปแบบการสอบที่ไม่คุ้นเคย จากที่เคยท่องจำมาตลอดโดยไม่มี open book พอมาที่นี่เราอาจได้ทำสไลด์มานำเสนอผลงาน งานกลุ่ม เขียนเปเปอร์และวิทยานิพนธ์ก็ได้ (แต่ก็ไม่เคยทำวิทยานิพนธ์มาก่อนนะ เรื่องนี้ก็ท้าทายเหมือนกัน) หรือ บางวิชาอาจารย์ให้ข้อสอบเรามาหาคำตอบภายใน 24 ชั่วโมง ทำยังไงก็ได้ให้คำตอบมาและส่งภายในเวลาที่กำหนด
   
• อาจารย์เกือบทั้งหมดเป็นคนจีนที่จบจากต่างประเทศ ส่วนมากมาจากอเมริกาและโซนยุโรป ส่วนเพื่อนๆ ส่วนมากเป็นเอเชียนและแอฟริกัน แล้ว ป.โท ยังมีนักศึกษาแลกเปลี่ยนจากโซนอเมริกา ยุโรป ฯลฯ ด้วยค่ะ
   
• การจะเรียนกฎหมายระดับที่สูงขึ้น นักศึกษาไม่จำเป็นต้องจบกฎหมายมาก่อน เพียงแต่หลักสูตร ป.โท เขาจะไม่ได้มาปูพื้นฐานเท่ากับการเรียน ป.ตรี สิ่งที่เน้นคือการคิดวิเคราะห์ และหากจบจากสาขาอื่นอย่างน้อยต้องทำความเข้าใจแนวคิดพื้นฐานสำหรับทำวิทยาพนธ์ออกมาให้สอดคล้องกับหลักการ
   
• มีวิชาให้เลือกลงเยอะ ตอบโจทย์คนที่สนใจเฉพาะด้าน เช่น กฎหมายอาญา กฎหมายแพ่ง กฎหมายนิติปรัชญา หรืออย่างแป้งสนใจเรื่องกฎหมายระหว่างประเทศ ก็จะมีวิชา WTO (World Trade Organization) กฎหมายสหประชาชาติ เรื่องสัญญาและการซื้อขายระหว่างกระเทศ กฎหมายข้อพิพาททางทะเล ฯลฯ
   
• ตลอดการเรียนกฎหมายต้องเป๊ะ ทุกคำบนข้อสอบมีความหมาย เช่น “โดยสังเขป” “โดยละเอียด” “ให้ยกตัวอย่างโดยระบุกรณีศึกษา” ถ้าอ่านโจทย์ไม่ละเอียดจะตอบไม่ถูกตั้งแต่แรก
   
• Assignments แต่ละคลาส จะเป็นเปเปอร์/บทความ และทั้ง ป.โทและเอกของเราต้องเขียนวิทยานิพนธ์ทั้งหมดค่ะ ถ้าตอน ป.เอก มีเงื่อนไขการตีพิมพ์บทความ 2 ฉบับในฐานที่กำหนด โดยทั่วไปต้องตีพิมพ์ประมาณ 8,000 คำต่อฉบับ ซึ่งกว่าจะมาเป็นหนึ่งบทความ ต้องศึกษางานเดิมน่าจะราวๆ 50+ เปเปอร์ ฉบับนึงก็มีทั้งหลักสิบจนถึงหลักร้อยหน้า เท่านี้ก็ยังรู้สึกไม่พอ ต้องค้นคว้าเพิ่มอีก << ตอนให้สัมภาษณ์กับ Dek-D อ.แป้งกำลังลุยขั้นนี้
  
  ส่วนตอน ป.โท แป้งทำธีสิสเรื่อง “Elements of Valid Consent: A Study of Thailand’s Personal Data Protection Act 2019” เทียบกฎหมายไทย จีน ยุโรป อเมริกา ความภูมิใจคือได้ประเมินระดับ Excellent ด้วยค่ะ!

หนึ่งในวิชาที่อยากเล่า

แป้งชอบการเรียนข้ามศาสตร์มากๆ วิชานึงที่เลือกลงแล้วทำให้รู้สึกเหมือนไม่ได้มาเรียนแค่กฎหมาย แต่มีมุมแปลกและสนุก คือวิชา “กฎหมายและวัฒนธรรมจีน” เราได้เรียนประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ การพัฒนาเทคโนโลยีในประเทศ ทำให้ได้รู้เกร็ดเล็กเกร็ดน้อย เช่น ประเทศในเอเชียอย่างไทย จีน และญี่ปุ่น จะมีวัฒนธรรมการรักษาหน้า (ภาษาจีน: 面子, miànzi) คำว่า “หน้า” ในทีนี้หมายถึง ภาพลักษณ์ เกียรติยศ ความภาคภูมิใจของคนๆ นั้น หรือเรื่องธรรมเนียมการยื่นนามบัตร ลำดับและตำแหน่งการนั่งในวงกินข้าว ฯลฯ ไม่แน่ว่าวันนึง เราอาจได้ใช้ความรู้นี้เพื่อเข้าสังคมค่ะ

ส่วนโปรเจ็กต์วิชานี้ แป้งทำเกี่ยวกับ QR Code and Economy เชื่อว่าเราคงคิดหัวข้อนี้ออกมาไม่ได้ถ้าไม่เคยเจอการเรียนในจีนที่ฝึกคิดฝึกเชื่อมโยงตลอด เราพยายามมองสิ่งใกล้ตัวและหามุมของกฎหมายมาจับ เช่น มีกฎหมายอะไรที่ควบคุมบ้าง ควรแก้ไขเพิ่มเติมยังไงบ้าง มีกฎระเบียบข้อบังคับข้อไหนที่นำปรับใช้กับไทยได้

รีวิวชีวิตชีวิตที่จีน ฉบับนักศึกษาต่างชาติ

 1. เจอภาษาอังกฤษหลายสำเนียง 

• ทั้งจากอาจารย์สอนและเพื่อนๆ จากแอฟริกา ยุโรป อเมริกา ฯลฯ จำได้ว่าเทอมแรกต้องพกเครื่องอัดเสียงแล้วกลับมาทบทวนบ่อยมาก แต่ค่อยๆ อยู่ตัวขึ้นหลังจากผ่านไป 1 เทอม

 2. ถ้าไม่ได้ภาษาจีนจะเป็นปัญหาไหม? 

• ส่วนตัวรู้สึกใช้ชีวิตได้ปกติ เพราะเป็นคนนึงที่มาด้วย HSK 1-3 ใช้แอปแผนที่ Baitu กับ Amap ก็จะค่อนข้างแม่น มีบอกกระทั่งว่าเราเดินข้ามทางม้าลายได้กี่วิถึงจะเปลี่ยนเป็นไฟเขียว ส่วนขนส่งสาธารณะราคาประหยัดมาก รถไฟใต้ดินถูกและดี ไปได้เกือบทุกที่ เคยนั่งรถไฟใต้ดินประมาณ 1.30-2 ชั่วโมง ตีเงินไทยประมาณ 25 บาทเองค่ะ
  
  แต่ไหนๆ ก็มาเรียนที่จีน แป้งเลยไปลงคอร์สภาษาจีนกับสถาบันข้างนอกด้วย จนตอนนี้มี HSK 3-4 พอสื่อสารในชีวิตประจำวันได้ ส่วนตัวคิดว่าสกิลฟังกับพูดโอเค แต่การอ่านและเขียนตัวอักษรภาษาจีนต้องการฝึกฝน ท่องจำ และต้องทำอย่างต่อเนื่องด้วย

3. ประเทศจีนเป็น Cashless Society แบบเต็มตัว

• ตั้งแต่ก่อนโลกของเราจะเผชิญวิกฤต COVID-19 อีก ทำให้เห็นเลยว่าเทคโนโลยีของจีนก้าวหน้า ซึ่งส่งผลต่อเศรษฐกิจและสังคม ทำให้รัฐบาลจีนสามารถติดตามและบริหารธุรกรรมข้อมูลได้ และตัดภาพมาที่ทุกวันนี้ จีนไปไกลขึ้นเรื่อยๆ ไม่มีพักเบรก เดี๋ยวนี้เราใช้การสแกนหน้า (Face Recognition) เพื่อเข้ามหาวิทยาลัยแทนการสแกนบัตรนักศึกษาแล้ว

4. โอกาสทำงานหลังจบ?

• เริ่มจากดูว่าอาชีพไหนเปิดรับชาวต่างชาติบ้าง ตำแหน่งส่วนใหญ่ที่เปิดรับในจีน ก็มักจะกำหนดว่าต้องสื่อสารภาษาจีนได้ อันที่จริงก็กรองตั้งแต่ภาษาที่ใช้ในประกาศรับสมัครแล้วค่ะ แต่ถ้าได้ภาษาอังกฤษก็ไม่ใช่ว่าจะหมดโอกาสเลย อย่างน้อยตอนเรียนแนะนำให้รักษาเกรด ทำกิจกรรม และเข้าร่วมงาน Networking เพราะมีโอกาสที่ประวัติของเราจะไปเข้าตาคนในงาน และได้รับการเชิญชวนไปร่วมงานก็ได้ค่ะ
  
  หรือถ้าเลือกจะกลับมาทำงานที่ไทย ตอนนี้แนวทางหลากหลายและแปลกใหม่กว่าเมื่อก่อนมากกก เช่น บางคนได้ภาษาไทย-จีน-อังกฤษ 3 ภาษา แล้วได้เข้าไปทำงานที่สำนักงานกฎหมายและการแปลก็มีค่ะ

คิดว่าควรเลือกมหาลัยจากเหตุผลอะไรบ้าง

1. หลักสูตรและมหา’ลัย ดูจากหลักสูตรก่อนว่าสอนเป็นภาษาจีน/ภาษาอังกฤษ ตอนสมัครต้องยื่นคะแนนของภาษาที่จะไปเรียน
2. เงื่อนไขการจบ ต้องตีพิมพ์วิจัย/ไม่ต้องตีพิมพ์ จำนวนกี่ฉบับ ใช้มาตรฐานไหน
3. ระยะเวลาเรียน โดยทั่วไป ป.โท เป็นหลักสูตร 3 ปี กรณีเรียนเป็นภาษาจีน แต่ซึ่งหากต้องเรียนภาษาจีนเพิ่มเพื่อให้ถึงมาตรฐานก่อนเข้าเรียนป.โทอีกก็เป็น 4 ปี ในทางกลับกันหลักสูตรภาษาอังกฤษ สำหรับปริญญาโทโดยทั่วไปใช้ระยะเวลาประมาณ 1-2 ปีเพียงเท่านั้น
4. อันดับของมหาวิทยาลัยนั้นๆ ในระดับประเทศ (จีนเอง) และระดับโลก
5. ความเป็นนานาชาติของคณะและมหาวิทยาลัย เช่น สัดส่วนอาจารย์ต่างชาติ และเพื่อนนักศึกษาต่างชาติ ความร่วมมือจัดตั้งหลักสูตรกับต่างประเทศ (อาจมีหลักสูตรที่จบมาแล้วได้ 2 ปริญญา เป็นทางเลือกที่น่าสนใจ) หรือ มีจัดเสวนาที่ดำเนินเป็นภาษาอังกฤษไหม มีการค่อนข้างให้ความสำคัญสำหรับชาวต่างชาติที่มาเรียนมากน้อยแค่ไหน อาทิ มีกิจกรรมส่งเสริมวัฒนธรรม พาไปเที่ยวต่างจังหวัดบ้างไหม ระบบการจัดการผ่านเจ้าหน้าที่ที่คอยดูแลนักศึกษาต่างชาติมีความสะดวกสบายมากน้อยแค่ไหน

อัปเดตชีวิตปัจจุบันของอาจารย์แป้ง

• ปัจจุบันแป้งยังคงเป็นอาจารย์ประจำรายวิชากฎหมายพาณิชย์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง เคยสอนกฎหมายทรัพย์ เช่าทรัพย์ ปัญหาในกฎหมายแพ่ง และปัญหาในกฎหมายระหว่างประเทศ // **คาดว่าจะจบ ป.เอก และกลับไปสอนประมาณปี 2569

• พอขึ้น ป.ตรี ม.ธรรมศาสตร์ ทำให้รู้จักตั้งคำถาม ศึกษาความเป็นไปได้ในสังคม แป้งได้ร่วมกับเพื่อนๆ จัดตั้งกลุ่ม Nitihub เพื่อขับเคลื่อนการแก้ปัญหาอยุติธรรมในสังคม ในกลุ่มประกอบด้วยอาจารย์-นักศึกษาสายกฎหมายจากมหาวิทยาลัยต่างๆ สมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน รวมทั้งทนายความและผู้ที่ความเกี่ยวข้องอื่นๆ ซึ่งอาจจะไม่ได้กล่าวถึงทั้งหมด 
  
  และหนึ่งในแคมเปญที่ทำสำเร็จเมื่อปี 2566 คือการขอแก้ไขข้อบังคับเนติบัณฑิตยสภา พ.ศ. 2507 ข้อ 17 ว่าด้วยเรื่องการแต่งกายทนายความ และโดยข้อบังคับสภาทนายความว่าด้วยมรรยาททนายความ พ.ศ. 2529 ข้อที่ 20 ที่ระบุให้ทนายความหญิงจะต้องใส่กระโปรงว่าความในศาลในปัจจุบัน (กล่าวคือทนายความหญิงไม่สามารถใส่กางเกงในการปฏิบัติหน้าที่ได้) 
  
  ทางเราได้มีส่วนร่วมในการทำแคมเปญผ่าน change.org มีการล่ารายชื่อผู้สนับสนุนได้กว่า 16,981 คน ในที่สุดช่วงปี 2566 ได้มีการแก้ไขข้อบังคับดังกล่าว อนุญาตให้ “ทนายความหญิง” สามารถแต่งกายแบบสากลนิยม กระโปรงหรือกางเกงขายาวได้แล้วค่ะ (อ่านเพิ่มเติมได้เว็บไซต์ https://www.ilaw.or.th)

     ล่าสุดแป้งเขียนหนังสือ “ลายแทงนัก(ศึกษา)กฎหมาย: คู่มือการเรียนกฎหมายแบบครอบจักรวาลที่น่าจะรู้ตั้งแต่ปี 1” กับสำนักพิมพวิญญูชน รวมเรื่องที่ควรรู้และการเตรียมตัวก่อนเรียนกฎหมาย จัดเต็มเข้มๆ จากประสบการณ์ตรง ตอนนี้อยู่ระหว่างการรอตีพิมพ์ค่ะ สามารถติดตามที่เพจ “สวัสดีนี่อาจารย์แป้งเอง-It's me "Pang" รวมทั้งฝากติดตามสมาคมนักเรียนไทยในนครเซี่ยงไฮ้ ที่พวกเราพยายามดำเนินการ และสามารถติดตามข้อมูลเกี่ยวกับการศึกษาที่ประเทศจีนได้ที่เพจ East China University of Political Science and Law