ข้อความนี้คือโวหารประเภทใด? สรุป 6 โวหารการเขียน ออกสอบบ่อย พร้อมทริคสังเกตโจทย์

สวัสดีค่ะ น้องๆ ชาว Dek-D เคยเจอข้อสอบที่ให้ข้อความมายาวๆ แล้วให้วิเคราะห์ว่าคือ “โวหารประเภทใด” “วิธีการเขียนประเภทใด” กันมั้ยคะ? ซึ่งโจทย์ประเภทนี้เป็นเรื่อง ‘โวหารการเขียน’ ค่ะ ที่ต้องรู้จักโวหารการเขียน เพราะในหลักสูตรมีมาตรฐานการเรียนรู้ว่า  ผู้เรียนต้องเขียนสื่อสารในรูปแบบต่างๆ โดยใช้ภาษาได้ถูกต้องตรงตามวัตถุประสงค์ และสามารถแสดงแนวคิดเชิงสร้างสรรค์ผ่านการใช้โวหารต่างๆ ได้ ในวันนี้คอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ ได้สรุป 6 โวหารการเขียน ออกสอบบ่อย พร้อมทริคสังเกตโจทย์ มาให้ทุกคน ได้นำความรู้ไปทดลองทำข้อสอบที่แปะเอาไว้ด้านล่างกันค่ะ

ความหมายของโวหาร

โวหาร หมายถึง สำนวน หรือถ้อยคำ ที่นำมาใช้ประกอบการเขียน เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจ หรือเกิดความรู้สึกตรงตามที่ผู้เขียนต้องการ โดยสามารถจำแนกสำนวน และวิธีการเขียนต่างๆ ได้หลายรูปแบบ ซึ่งแบ่งออกเป็น 6 ประเภทหลักๆ ได้แก่ อธิบายโวหาร บรรยายโวหาร พรรณนาโวหาร อุปมาโวหาร เทศนาโวหาร และสาธกโวหาร เป็นต้น  ในแต่ละแบบก็จะมีลักษณะเฉพาะตัว รวมไปถึงความโดดเด่นที่แตกต่างกันออกไป  

อธิบายโวหาร  

เป็นการเขียนขยายความ เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างชัดเจน มีการให้คำนิยาม การอธิบายขั้นตอน อธิบายเหตุและผล และการเปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่าง ลักษณะภาษาที่ใช้จะกระชับ ตรงไปตรงมา มักพบได้ในงานเขียนวิชาการ หนังสือเรียน และตำราต่างๆ  

หลักการสังเกตอธิบายโวหาร  

การเขียนอธิบายโวหารสามารถทำได้ 5 วิธี เวลาเจอโจทย์ลองสังเกตให้ดีว่ามีการเขียนแบบ 5 วิธีนี้มั้ย ถ้ามีก็แปลว่าข้อนั้นคือ อธิบายโวหาร แน่นอน เรามาดูไปพร้อมๆ กันว่า แต่ละวิธีสามารถเขียนได้อย่างไรบ้าง  

1.ให้คำนิยาม เป็นการเขียนอธิบายความหมายของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง มักมีคำว่า หมายถึง, คือ, เป็น  

2.อธิบายตามขั้นตอน เป็นการเขียนอธิบายที่แสดงขั้นตอนไปตามลำดับ มักใช้กับการอธิบายกระบวนการ กิจกรรม หรือการเปลี่ยนแปลงที่มีขั้นตอน  

3.ให้ตัวอย่าง เป็นการเขียนอธิบายที่มีการยกตัวอย่างประกอบเรื่อง มักมีคำว่า เช่น, ตัวอย่างเช่น, ได้แก่, อาทิ

4.อธิบายเหตุและผล เป็นการเขียนอธิบายที่ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ว่า สาเหตุนั้น ๆ จะก่อให้เกิดผลอะไรตามมา หรือผลลัพธ์นั้น ๆ เกิดจากสาเหตุอะไร

5.เปรียบเทียบ เป็นการเขียนอธิบายที่ชี้ให้เห็นถึงความเหมือนและความแตกต่างของสิ่งที่นำมาเปรียบเทียบกัน

บรรยายโวหาร

เป็นการเขียนเล่าเรื่องราว หรือเหตุการณ์ ให้รู้ว่าใคร ทำอะไร ที่ไหน เมื่อไหร่ ทำไม อย่างไร โดยที่จะมีลักษณะการเขียนที่สั้น กระชับ ตรงไปตรงมา เน้นสาระสำคัญ ทำให้ผู้อ่านเข้าใจความหมายของเนื้อหาทั้งหมดได้อย่างง่ายดาย สามารถพบได้ในงานเขียนทั่วไป เช่น บทความ ตำรา ข่าว นิยาย วิทยานิพนธ์ บันทึก จดหมายเหตุ เป็นต้น  

หลักการสังเกตบรรยายโวหาร  

• เขียนโดยใช้หลัก 5W 1H (ใคร ทำอะไร ที่ไหน เมื่อไหร่ ทำไมถึงทำ และทำอย่างไร)
• เน้นเขียนสาระสำคัญ ไม่เยิ่นเย้อ ไม่เขียนหลุดจากสาระสำคัญที่ตั้งประเด็นไว้
• ใช้ภาษาที่เข้าใจง่าย ไม่มีการใช้โวหารอื่นๆ ประกอบ เขียนอย่างตรงไปตรงมา
• เรียบเรียงเนื้อหาให้ต่อเนื่องสัมพันธ์กัน มีการลำดับเวลาก่อนและหลัง

พรรณนาโวหาร

เป็นการเขียนที่เน้นให้รายละเอียดภาพและอารมณ์ เพื่อให้ผู้อ่านเห็นภาพ และรู้สึกคล้อยตาม หรือที่เรียกว่าเกิด “จินตภาพ” ลักษณะภาษาที่ใช้จะไม่กระชับ แต่จะใช้ถ้อยคำที่สวยงาม ไพเราะ มีการเล่นคำ เล่นเสียง รวมถึงใช้คำวิเศษณ์หรือคำขยายคำนามเยอะ ในการให้รายละเอียดหรือขยายภาพ  

หลักการสังเกตพรรณนาโวหาร

• อ่านแล้วต้องเห็นภาพตาม รับรู้ถึงอารมณ์ และความรู้สึก
• มีการให้รายละเอียดที่เกี่ยวกับ รูป รส กลิ่น เสียง
• มีการใช้ภาพพจน์ หรืออุปมาโวหารประกอบ
• เน้นสำบัด สำนวน ใช้คำเยิ่นเย้อ

นอกจากอธิบายโวหาร บรรยายโวหาร และพรรณนาโวหาร ที่กล่าวไปข้างต้นแล้ว ก็ยังมี โวหารอื่นๆ ที่มักจะใช้เป็นส่วนเสริมของทั้ง 3 โวหารข้างต้นอีกด้วยค่ะ มาดูไปพร้อมๆ กันว่ามีโวหารอะไรบ้าง

อุปมาโวหาร  

เป็นการเขียนเพื่อเปรียบเทียบสิ่งหนึ่งว่าเหมือนกับอีกสิ่งหนึ่ง เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจชัดเจนและเกิดอารมณ์ความรู้สึกมากขึ้น มักใช้เสริมกับโวหารอื่นๆ อย่าง บรรยายโวหาร พรรณนาโวหาร และเทศนาโวหาร เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนมากขึ้น โดยอาจเปรียบเทียบอย่างสั้น ๆ หรือเปรียบเทียบอย่างละเอียดก็ได้ ขึ้นอยู่กับว่านําไปเสริมโวหารประเภทใด  

หลักการสังเกตอุปมาโวหาร

มักมีคำที่ใช้เปรียบเทียบ ดังนี้ เหมือน เสมือน ดุจ ดั่ง คล้าย เท่า ประหนึ่ง ปาน ราวกับ เฉกเช่น เพียง และคำอื่น ๆ ที่มีความหมายเชิงเปรียบเทียบ อยู่ในข้อความ

เทศนาโวหาร  

เป็นการเขียนที่เน้นการโน้มน้าว หรือชักจูงใจผู้อ่าน เกิดความรู้สึกคล้อยตาม และอยากปฏิบัติตาม มีเนื้อหาสั่งสอน ให้ข้อคิด คติเตือนใจ ส่วนใหญ่จะถูกนำไปใช้ในการให้โอวาท อบรมสั่งสอน และมักจะแทรกอยู่ในโวหารชนิดอื่นๆ ด้วยเช่นกัน  

หลักการสังเกตเทศนาโวหาร

มีการยกหลักเหตุผล ตัวอย่าง หลักฐาน ข้อเท็จจริง สุภาษิต คติธรรม และสัจธรรมต่างๆ มาประกอบ

สาธกโวหาร

เป็นการเขียนที่มีการยกตัวอย่างเหตุการณ์ หรือเรื่องราวประกอบ เพื่อสนับสนุนให้ข้อความมีความหนักแน่น และน่าเชื่อถือมากขึ้น บางครั้งอาจมีการใช้คำที่แสดงการยกตัวอย่าง คือคำว่า เช่น,ได้แก่  มักจะใช้เสริมอยู่ในเทศนาโวหาร หรืออธิบายโวหาร

หลักการสังเกตสาธกโวหาร

มีการยกตัวอย่างเหตุการณ์ หรือเรื่องราวต่างๆ ประกอบ เช่น นิทาน ตำนาน ประสบการณ์

สรุปทริคจำโวหารการเขียน

• อธิบายโวหาร = ขยายความเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
• บรรยายโวหาร = กระชับ ตรงไปตรงมา
• พรรณนาโวหาร = เน้นให้เห็นภาพ
• อุปมาโวหาร = เปรียบเทียบสิ่งหนึ่งกับสิ่งหนึ่ง
• เทศนาโวหาร = มีใจความสั่งสอน
• สาธกโวหาร = ยกตัวอย่าง/เรื่องราวประกอบ

สำหรับคอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ บทความต่อไปจะเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับอะไร ฝากติดตามกันด้วยนะคะ ถ้าน้อง ๆ มีประเด็นที่น่าสนใจ หรือความรู้จากวิชาอะไร ที่อยากให้นำมาเล่า หรือแจกทริคการจำ ก็สามารถคอมเมนต์เอาไว้ด้านล่างได้เลย!