สโนไวท์ ตัวแทนของผู้หญิงที่งามเลิศที่สุดในปฐพี :
ความสวยอยู่คู่กับผู้หญิงเสมอ
ทั้งในเทพนิยายไปจนถึงชีวิตประจำวัน
สวัสดีชาวนักอ่านและนักเขียนเด็กดีค่ะ ช่วงนี้กระแสประกวด Miss Universe หรือ นางงามจักรวาลกำลังมาแรงมาก คนไทยจำนวนมากรวมพลังช่วยกันโหวตให้กำลังใจสาวไทยอย่าง น้ำตาล ชลิตา ส่วนเสน่ห์ กันเป็นการใหญ่ ดูคึกคักมากๆ เลย
แอดมินเองก็เป็นคนหนึ่งที่ชอบดูประกวดนางงาม ชอบดูผู้หญิงสวยๆ แต่งตัวสวยๆ เดินกันสวยๆ รู้สึกว่าดูแล้วได้เห็นวัฒนธรรมที่หลากหลายของประเทศต่างๆ ด้วย และที่น่าแปลก การประกวดนางงาม ทำให้แอดมินนึกถึง... ‘สโนไวท์’ เจ้าหญิงคนสวย ผู้ถูกกระจกวิเศษตัดสินว่า “งามเลิศที่สุดในปฐพี” และเพราะยังงี้ แอดมินก็เลยตัดสินใจทำบทความนี้ขึ้น บทความที่ว่าด้วย “ความสวยความงามของผู้หญิงที่ปรากฎในเทพนิยาย”
.jpg)
สโนไวท์มีหลายเวอร์ชั่นมากๆ
เจ้าหญิงในเทพนิยายต้องสวย...?
ถ้าใครเคยอ่านเทพนิยายมาบ้าง น่าจะเห็นภาพตามที่แอดมินว่า เพราะเทพนิยายต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นซินเดอเรลล่า สโนไวท์ หรือเจ้าหญิงนิทรา ล้วนแต่พูดถึง “ความสวยความงามของผู้หญิง” เป็นหลัก เทพนิยายเป็นการรวบรวมเรื่องเล่าในอดีต และมันเล่าอดีต... ผ่านเรื่องราว ผ่านการกระทำของตัวละคร ดังนั้น คงไม่เกินจริงเกินไป ถ้าจะสรุปว่า ไม่ว่าจะยุคสมัยไหน ความงามของผู้หญิงสำคัญเสมอ ก็ดูสิ มีไหมการประกวดมิสเตอร์ยูนิเวิร์ส ไม่มี มีแต่มิสยูนิเวิร์ส ก็แปลว่า ความสวยของผู้หญิง สำคัญกว่าผู้ชาย
สำหรับเทพนิยายสามเรื่องหลักที่ยกมา ซินเดอเรลล่า สโนไวท์ และ เจ้าหญิงนิทรา ล้วนแต่มีประเด็นหลักที่ความสวย แต่สโนไวท์จะชัดเจนที่สุด ราชินีใจร้าย (Evil Queen) อิจฉาเธอ ก็เพราะความสวย เนื่องจากพระนางต้องการเป็นผู้หญิงที่ “สวยที่สุดในโลก” (กระจกวิเศษเอ๋ย บอกข้าที ใครงามเลิศที่สุดในปฐพี...) ดูจากเหตุผลที่เทพนิยายในอดีต (ยุคกลาง) เน้นไปที่ประเด็นความงามของผู้หญิง บอกได้ว่าเป็นเพราะในช่วงเวลานั้น เศรษฐกิจไม่ดี บ้านเมืองเต็มไปด้วยความเครียด การปกครองเป็นแบบชายเป็นใหญ่ ความสวยงามของผู้หญิงจึงกลายเป็นเรื่องที่ชุบชูจิตใจ ทำให้ประชาชนรู้สึกสดชื่นขึ้น และผู้หญิงคนไหนสวย คนนั้นก็ชนะไป
อย่างไรก็ตาม แม้ปัจจุบัน ทุกอย่างจะเปลี่ยนไปแล้ว มนุษย์มีความเป็นตัวของตัวเองมากขึ้น มีอิสระมากขึ้น มีความมั่นคงมากขึ้น แต่ความสวยงามก็ยังคงเป็นสิ่งสำคัญในสังคม (ก็ดูสิ มีการประกวดนางงามกันทุกประเทศ และยังไปถึงขั้นระดับโลกด้วย!) ทั้งหมดนี้ แสดงให้เห็นว่าเวลามองผู้หญิง ผู้คนส่วนใหญ่ จะนึกถึง ‘ความงาม’ เป็นหลัก และถ้าผู้หญิงอยากเพิ่มฐานะทางสังคม หรืออยากมีความมั่นใจ ผู้หญิงคนนั้นต้องใช้ความสวยงาม... (อันนี้ขอยกตัวอย่างซินเดอเรลล่า จากนางก้นครัวธรรมดา ได้กลายเป็นเจ้าหญิง ได้สมรสกับเจ้าชาย ก็เพราะความสวยของเธอ...) ยิ่งถ้ามีความดีด้วย จะยิ่งดีมาก (แต่ถึงไม่มีความดีก็ไม่เป็นไร ความสวยช่วยได้)
ความสวยจากเทพนิยายสู่ชีวิตจริง
ในเมื่อคนในสังคมคาดหวังเกี่ยวกับความสวยงาม จึงไม่แปลกอะไรที่ผู้หญิงส่วนใหญ่จะกดดัน และรู้สึกว่า... ‘ต้องสวย’ (ศัลยกรรมเป็นที่นิยมก็เพราะเหตุผลนี้) ผู้หญิงต้องการภาพลักษณ์ที่ดี ต้องการได้รับการยอมรับ พวกเธอจึงพยายามทุกทางที่จะสวย และสื่อทุกสื่อ ต่างก็ประโคมข่าวและสร้างค่านิยมความสวยของผู้หญิงไว้ด้วย กลายเป็นว่า แทนที่ทุกคนจะยอมรับในตัวเอง ก็เปลี่ยนเป็น พยายามให้ตัวเองไปถึงบรรทัดฐานความสวยที่วางไว้
แต่...ดูเหมือนสื่อที่สำคัญที่สุด จะไม่พ้น ‘เทพนิยาย’ เพราะเทพนิยายเป็นหนังสือของเด็กๆ เมื่อเด็กๆ ได้อ่านเรื่องราวของผู้หญิงที่ ‘ต้องสวย’ แน่นอนพวกแกจะซึมซับความคิดนี้ เด็กผู้หญิงจำนวนมากใฝ่ฝันจะสวยเหมือนเจ้าหญิง แต่งชุดเจ้าหญิง อยากแต่งงานกับพริ้นซ์ชาร์มมิ่ง และเชื่อว่า ถ้าพวกเธอสวยแบบสโนไวท์ แบบซินเดอเรลล่า สักวันเจ้าชายก็จะมาหาเธอ
จากงานวิจัยพบว่า... การแต่งงานในเทพนิยาย ส่วนใหญ่เกิดขึ้นเพราะรูปร่างหน้าตาเป็นหลัก นิสัยใจคออาจมีผลอยู่บ้าง แต่ก็ไม่ใช่ประเด็นสำคัญ 94% ของเทพนิยายกริมม์ ตัวละครตกหลุมรักกันตั้งแต่เห็นหน้า เป็นการรักจากภายนอกล้วนๆ นอกจากนี้ ภายในเรื่องยังมีการบรรยายเกี่ยวกับความสวยความงามในหลากหลายรูปแบบ ไม่เพียงแต่การเชิดชูความงามเท่านั้น เทพนิยายยังมุ่งเน้นไปที่การ ‘รังเกียจความไม่สวยไม่งาม’ ตัวละครในเรื่อง ส่วนใหญ่แล้ว ถ้าไม่สวยต้องจบลงไม่ดีเป็นหลัก ยกตัวอย่าง พี่สาวทั้งสองของซินเดอเรลล่านั่นอย่างไร นอกจากไม่สวย ยังจิตใจชั่วร้าย ดังนั้น พวกเธอต้องจบลงด้วยการถูกเฉือนนิ้วเท้าและส้นเท้า และยังถูกนกจิกลูกตาออกทั้งสองข้าง เห็นไหม เทพนิยายทำร้ายคนอัปลักษณ์ได้อย่างน่ากลัว ถ้าใครเคยอ่านเรื่องแม่เฒ่าฮอลลี่ จะมีบทบรรยายที่พูดถึงนางเอก เป็นผู้หญิงที่สวย น้ำเสียงไพเราะ และชอบช่วยเหลือคนอื่น ในขณะที่น้องสาวของเธอนั้น อัปลักษณ์และขี้เกียจ ลงท้าย นางเอกได้รับรางวัลจากคุณแม่ฮอลลี่ เป็นทองคำติดตัว ส่วนน้องสาวผู้อัปลักษณ์ ได้น้ำมันดินแทน
ประเด็นนี้ ไม่ได้ปรากฎแค่ในเทพนิยายของฝรั่ง ในวรรณคดีไทยก็มีเช่นกัน ยกตัวอย่างง่ายๆ โสนน้อยเรือนงามกับนางกุลา โสนน้อยเป็นคนสวยจิตใจดี เธอจึงได้สิ่งดีๆ ได้ชุบตัวในบ่อทอง ส่วนนางกุลา อัปลักษณ์และจิตใจชั่วร้าย จึงตกบ่อโคลนจนตัวดำ (กลายเป็นว่า คนสวยต้องขาวผ่องดังทองทา คนขี้เหร่อัปลักษณ์ ต้องดำทะมึนอีก... เปรียบกันหลายชั้นจริงๆ)
สรุปง่ายๆ คือ ถ้าเด็กๆ ได้อ่านเทพนิยายพวกนี้ทุกวัน พวกเขาก็จะซึมซับความคิดนี้ และพยายามที่จะกลายเป็นคนสวย เพื่อให้ตัวเองประสบความสำเร็จ ใครกันจะอยากเป็นคนอัปลักษณ์ ผู้ถูกทอดทิ้ง ทุกคนย่อมอยากเป็นคนสวยคนงาม แม้เทพนิยายจะไม่ได้สรุปตรงๆ ว่า ต้องสวยถึงจะดี แต่ก็มีการบอกเป็นนัยอยู่เสมอนั่นแหละ จะว่าไป แอดมินก็แทบไม่เคยเจอเทพนิยายที่นางเอกไม่สวยเลยนะ (ไม่เพียงแต่เทพนิยาย นิยายเองก็ด้วย ส่วนใหญ่นางเอกต้องสวยทั้งนั้น) การใส่ค่านิยมและแนวคิดแบบนี้ลงในเทพนิยาย (ไม่ว่าคนเขียนจะตั้งใจหรือไม่ตั้งใจ ไม่มีใครตอบคำถามนี้ได้) ส่งผลให้เด็กผู้หญิงทั่วโลกได้บทสรุปและแนวคิดพิมพ์เดียวกัน และทำให้ค่าความงามในใจของพวกเธอ กลายมาเป็นอันดับหนึ่ง
จุดเปลี่ยนแปลงและความคาดหวังใหม่ๆ ในอนาคต
อย่างไรก็ตาม ในยุคสมัยที่โลกเริ่มเปลี่ยนแปลงไป เราเริ่มมีความคาดหวังใหม่ๆ หลายๆ อย่าง และแม้แต่ดิสนี่ย์เอง ก็เริ่มตีความเจ้าหญิงในมุมมองที่แตกต่างออกไป ผลงานของดิสนี่ย์ในยุคหลังๆ เช่น มู่หลาน โฟรเซ่น ราพันเซล ฯลฯ ได้มีการเพิ่มบทบาทให้กับเจ้าหญิงมากขึ้น สร้างมิติใหม่ๆ ให้กับตัวละคร เรื่องราวก็มีมากกว่าแค่ สวยและได้พบเจ้าชาย แต่มีความรักหลายๆ รูปแบบผสมผสานเข้ามามากขึ้น เช่น ความรักระหว่างพี่น้อง หรือความรักชาติ เป็นต้น นอกจากนี้ ดิสนี่ย์ยังไม่ได้เล่าเรื่องราวจากมุมมองของเจ้าหญิงเสมอไป และไม่ได้ถ่ายทอดตัวละครประเภท ตัวร้ายสุดขั้ว แต่ได้มีการสร้างมุมมองใหม่ๆ เช่น เล่าเรื่องของอเมลิฟิเซนต์ ผ่านมุมมองของตัวละครดังกล่าว สิ่งเหล่านี้ แสดงให้เห็นว่า โลกเริ่มมีการเปลี่ยนแปลง และความงามในรูปแบบต่างๆ ก็เริ่มหลากหลายมากขึ้น เราจะเห็นได้จากเรื่อง เชร็ค ที่ เจ้าหญิงฟิโอน่า ไม่จำเป็นต้องสวยอยู่เสมอ เธอมีมุมไม่สวยอยู่เหมือนกัน (แต่ยังไงก็ต้องมีมุมสวยจริงมั้ย) และนั่นได้ทำให้เทพนิยายในแบบฉบับตีความใหม่ของดิสนี่ย์ ดูกลมกล่อมมากขึ้น และให้ความสำคัญกับสิ่งอื่นๆ มากขึ้น ไม่ใช่แค่เฉพาะความงามเท่านั้น
และเราก็หวังว่า... จะได้เห็นการนำเสนอความสวยงามในมุมมองใหม่ๆ ที่แตกต่าง และทำให้ผู้หญิงทุกคนตระหนักว่า... คุณสามารถเป็นเจ้าหญิงในแบบของคุณได้ และสวยในแบบของคุณได้ ไม่ว่าคุณจะเป็นใคร หรือมีรูปร่างหน้าตาอย่างไรก็ตาม และคุณค่าในตัวคุณ ก็ไม่ได้อยู่ที่การตามหาเจ้าชายสักคน แต่อยู่ที่การได้เป็นตัวของคุณเอง และมีความสุขในแบบของคุณโดยไม่ต้องเอาความสุขไปฝากไว้ที่ใคร
ทีมงานนักเขียนเด็กดี
ขอบคุณข้อมูลจาก
https://en.wikipedia.org/wiki/Queen_(Snow_White)
https://medium.com/disney-and-animation/the-problem-with-false-feminism-7c0bbc7252ef
3 ความคิดเห็น
น่าสนุกนะคะ
ถ้าจะสวยแล้วซวยแบบสโนว์ไวท์ ขอขี้เหร่เป็นสาวชาวบ้านดีกว่า
เดี๋ยวๆ เชร็ดเป็นของดรีมเวิร์คค่ะ ค่ายโปรดที่สร้างกังฟูแพนด้าและอภินิหารไวกิ้งพิชิตมังกร เชร็ดไม่ใช่ของดิสนี่ย์