เปิดตำนาน “ทานาบาตะ” เทศกาลขอพรสุดโด่งดังของชาวญี่ปุ่น!

 

おはようございます。みんなさん。สวัสดีชาวเด็กดีทุกคนค่า เจอกันครั้งนี้พี่ซูมขออินเทรนด์แปลงร่างเป็นสาวญี่ปุ่นหน้าตาคาวาอิ๊กันสักวันนะคะ เพราะวันนี้ตรงกับวันที่ 7 เดือน 7 หรือเดือนกรกฏาคม สำหรับคนไทยคงไม่มีเทศกาลอะไรเป็นพิเศษกัน แต่รู้ไหมคะว่าที่ประเทศญี่ปุ่นตอนนี้ผู้คนกำลังเฉลิมฉลองวัน “ทานาบาตะ” อยู่นะคะ! ซึ่งพี่คิดว่าหลายคนอาจจะเคยได้ยินตำนานสาวทอผ้ากับหนุ่มเลี้ยงวัวผ่านหูกันมาบ้าง (แหม...ใครเล่นเกมร้อยเจ้าชายคงเห็นกันจนชินตา เจ้าชายอัลแตร์ เวก้า และเดเนฟน้อยกัน) ทว่าเคยรู้เรื่องราวจริงๆ ของคนคู่นี้บ้างไหมคะ รวมทั้งเคยสงสัยไหมว่าคนญี่ปุ่นทำอะไรกัน และทำไมเทศกาลนี้ถึงได้รับความนิยม มีผู้นำไปต่อยอดในสื่อประเภทต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นเกม หรือเป็นส่วนหนึ่งในฉากของแอนิเมชั่น การ์ตูน ตลอดจนนิยายต่างๆ (แม้แต่คู่กรรม นิยายของไทยก็ยังมีพูดถึงเลยนะ!) งานนี้ หากใครสงสัยก็อย่ารอช้าค่ะ ไปไขข้อสงสัยกันเลย

ภาพจากเรื่อง When Marnie was there ฉบับสตูดิโอจิบลิ มีเทศกาลทานาบาตะด้วยนะ

ความเชื่อเรื่องทานาบาตะมาจากไหน

เทศกาลทานาบาตะเป็นที่รู้จักดีในประเทศญี่ปุ่นตั้งแต่สมัยจักรพรรดินีโคเคน (ช่วงค.ศ.755) ได้รับความนิยมเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายในยุคเอโดะ ทานาบตะรับอิทธิพลมาจากเทศกาล “ฉีซี่” ของประเทศจีน เดิมทานาบาตะในภาษาญี่ปุ่นเรียกว่า “คิโคเด็น” และจัดร่วมกับเทศกาล “โอบง” ซึ่งเป็นเทศกาลเซ่นไหว้บรรพบุรุษ มีการรำวงรอบนั่งร้านในตอนกลางคืน ต่อมาปัจจุบันเทศกาลทานาบาตะกับโอบงได้แยกออกจากกันเป็นที่เรียบร้อยแล้ว โดยทานาบาตะจัดในวันที่ 7 เดือนกรกฎาคม และโอบงแยกไปจัดวันที่ 15 เดือนสิงหาคมของทุกปีแทน

คำว่าทานาบาตะ คือตัวอักษรคำว่า 七夕 ในภาษาจีน ส่วนคันจิในภาษาญี่ปุ่นอ่านว่า “ชิเซจิกิ” มาจากความเชื่อพิธีชำระล้างทางลัทธิชินโต ซึ่งมิโกะจะสวมผ้าพิเศษไว้บนกี่ทอผ้าเรียกว่า “ทานาบาตะ (棚機)” และเริ่มสวดขอพรให้พระเจ้าปกป้องข้าวจากพายุฝนและพายุ เพื่อให้ผลผลิตเก็บเกี่ยวได้ดีช่วงปลายฤดูใบไม้ร่วง

มีความเชื่อกันว่า... หากสตรีคนใดทำหน้าที่เป็นคนทอผ้าจะได้รับพรและขับไล่สิ่งชั่วร้ายไม่ดีออกไปจากร่างกาย สตรีกลุ่มนี้มีชื่อเรียกว่า “ทานาบาตะทสึเมะ (Tanabatatsume, 棚機女)” พวกเธอจะเก็บตัวทอผ้าอย่างตั้งอกตั้งใจถวายแด่เทพผู้ปกครองสวรรค์อยู่ในห้องมีเครื่องทอผ้าที่เรียกว่า... Tanabata แต่สำหรับเด็กๆ แล้ว เทศกาลนี้ดูจะเป็นเทศกาลรื่นเริง เหมาะกับการขอพรให้เป็นจริงตามความปรารถนา ได้ยินแบบนี้พี่ชักอยากเขียนขอพรเองบ้างเหมือนกันเลยนะคะเนี่ย แต่ขออะไรคงบอกไม่ได้นะคะความลับ เพราะมีคนบอกว่าถ้าให้คนอื่นรู้คำขอของตัวเองมันจะไม่เป็นจริงค่ะ 555

ตำนานคู่รักทางช้างเผือก...รักทางไกลที่เจอกันได้แค่ปีละวัน

ถ้าพูดถึงตำนานรักทางไกลสุดทรหด คงต้องขอยกให้กับตำนานเรื่องหญิงทอผ้ากับหนุ่มเลี้ยงวัวแห่งวันทานาบาตะนี่แหละค่ะ ทั้งสองคนน่าสงสารยังไง ลองฟังเรื่องราวกันดูนะคะ

เรื่องมันก็มีอยู่ว่า หญิงทอผ้า หรือ “โอริฮิเมะ (Orihime, おりひめ)” ตัวแทนของกลุ่มดาวเวก้า (Vega) ที่มีศักดิ์เป็นถึงธิดาสวรรค์ของท่านราชาเทนไต หน้าที่ของนางคือทอผ้าให้ชาวสวรรค์ ซึ่งผ้าที่นางทอนั้นสวยงามมาก และนางก็รับผิดชอบหน้าที่ของตัวเองได้ไม่ขาดตกบกพร่อง ทำให้งานของนางยุ่งมาก (ก.ไก่ล้านตัว) ไม่มีเวลาไปแอ๊วหนุ่มที่ไหนกับใครเขาซะที ท่านพ่อของนางเห็นก็คิดว่าไม่ได้การ เลยจัดการหาคู่ครองให้นางเป็น หนุ่มเลี้ยงวัวชื่อ “ฮิโกโบชิ (Hikoboshi, ひこぼし)” หรือตัวแทนของกลุ่มดาวอัลแตร์ บนท้องฟ้านั่นเอง

หลังจากแต่งงานได้ไม่นาน กำลังเป็นคู่รักข้าวใหม่ปลามัน ครองรักกันอย่างแช่มชื่นโลกนี้เป็นสีชมพูช็อคกี้พิงค์ พากันไปเที่ยวดื่มน้ำผึ้งพระจันทร์ไม่ได้หยุดหย่อน กลับกลายเป็นปัญหาคือ... พวกเขาละเลยหน้าที่อันแสนสำคัญของตนเอง ฝ่ายโอริฮิเมะไม่ขยันทอผ้าเท่าเมื่อก่อน ส่วนฮิโกโบชิก็ปล่อยให้ฝูงวัวเดินเพ่นพ่านสร้างความเดือดร้อนไปทั่วสวรรค์  นานวันเข้าทุกอย่างชักจะเลยเถิดไปกันใหญ่ เรื่องไปถึงหูบิดาของโอริฮิเมะ แน่นอนว่าท่านพิโรธโกรธายิ่งนัก สั่งลงโทษแยกทั้งสองคนแยกไปอยู่คนละทิศของทางช้างเผือก 

โอริฮิเมะเศร้าโศกเสียใจที่ต้องพลัดพรากจากสามียอดดวงใจ ร่ำไห้น้ำตาไหลปานจะขาดใจ แน่นอนสิคะว่า มีหรือผู้เป็นพ่อจะทนเห็นภาพน่าเวทนาของลูกสาวตนเองได้ลงคอ สุดท้ายก็ต้องใจอ่อนยอมอนุญาตให้โอริฮิเมะข้ามทางช้างเผือกไปพบฮิโกโบชิได้หนึ่งครั้งในวันที่ 7 เดือน 7 ของทุกปี ซึ่งก็ตรงกับวันทานาบาตะนั่นเองค่ะ

และมีเรื่องเล่าอีกว่าครั้งแรกที่พวกเขาได้มาเจอกัน จู่ๆ ก็มีแม่น้ำสวรรค์เชี่ยวกรากขวางกั้นทั้งคู่เอาไว้ โอริฮิเมะไม่รู้จะทำอย่างไร ได้แต่ร้องห่มร้องไห้ไปตามประสา จนกระทั่ง ฝูงนกกางเขนหรือตัวแทนของดาว “เดเนป” (Deneb) อาสาใช้ปีกเป็นสะพานให้เธอเดินข้ามไปหาคนรัก อย่างไรก็ตามถ้าปีไหนฝนตก นกกางเขนไม่สามารถมาทำหน้าที่ได้ โอริฮิเมะกับฮิโกโบชิก็ต้องรอพบกันในปีหน้าแทน เป็นอันเศร้ากันไป  

อย่างไรก็ตาม แม้จะอยู่ไกลกันแค่ไหน พวกเขาก็ยังรักและคิดถึงกันเสมอต้นเสมอปลาย และเฝ้าอดทนรอวันพิเศษที่จะได้พบกัน ด้วยเหตุผลนี้ คนญี่ปุ่นส่วนใหญ่จึงคอยช่วยกันภาวนาให้วันทานาบาตะเป็นวันอากาศดี ฝนไม่ตก เพื่อที่เจ้าหญิงทอผ้ากับหนุ่งเลี้ยงวัวจะได้มาเจอกัน และพวกเขาก็จะได้ขอพรเป็นของแถมด้วยค่ะ 

แสงไฟประดับเหมือนแสงดาวบนท้องฟ้าตอนกลางคืนเลยว่าไหมคะทุกคน

คนญี่ปุ่นทำอะไรกันในวันทานาบาตะ

อย่างที่กล่าวกันไปในส่วนของตำนานแล้วนะคะว่าสิ่งที่คนญี่ปุ่นส่วนใหญ่มักจะทำกันในวันทานาบาตะคือการขอพรให้สมปรารถนา โดยตั้งแต่ในปลายเดือนมิถุนายน ทุกคนจะ เขียนคำอธิษฐานไว้ในกระดาษรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเล็กๆ ขนาดเหมาะมือสีสันสดใสเรียกว่า “ทังซะคุ” 「短冊」เพื่อนำไปแขวนไว้บนกิ่งไม้ไผ่ที่ประดับประดาด้วยของประดับจากกระดาษ กิ่งไผ่จะถูกวางไว้ที่สนาม ทางเข้าโรงเรียน สถานที่สำคัญต่างๆ ไปตลอดจนถึงทางเข้าบ้าน แถมยังเราอาจจะได้เห็นชาวญี่ปุ่นใส่ยูคาตะ หรือขบวนพาเหรดสวยๆ มีการจุดพลุเฉลิมฉลองด้วยนะ

มาถึงปัจจุบันตอนนี้ เทศกาลทานาบาตะกลายเป็นเทศกาลใหญ่ประจำปีไปแล้ว ถ้าใครไปญี่ปุ่นในช่วงเวลานี้ก็ลองแวะไปสัมผัสบรรยากาศดูนะคะ พี่เชื่อว่าเป็นประสบการณ์ประทับที่ดีจนลืมไม่ลงแน่นอนค่ะ
 

ภาพบรรยากาศตอนทุกคนออกมาขอพรกัน

ความนัยของสีกระดาษและของประดับที่แขวนบนกิ่งไผ่

น้องๆ รู้ไหมคะว่าสีของกระดาษคำอวยพร หรือของประดับประดาบนกิ่งไผ่เหล่านั้น แต่ละอย่างมีความหมายมงคลแฝงอยู่ด้วยนะคะ โดยสิ่งที่พี่จะพูดถึงก่อนคือสีของกระดาษทังซะคุค่ะ สังเกตได้ว่ากระดาษที่ใช้เขียนคำอวยพรจะมีสีสันสดใสหลากหลายสีมาก ทีนี้การจะเลือกสีอะไรสำหรับเขียนขอพรอะไรให้เข้ากัน ลองดูรูปข้างล่างเลยค่ะ 

"ทังซะคุ" แต่ละสีความหมายก็ต่างกันนะ

ยิ่งกว่านั้นนอกจากความหมายของกระดาษอวยพร ของประดับบนกิ่งไผ่มีความสำคัญไปไม่แพ้กันนะคะ เพราะแต่ละอย่างล้วนมีความหมายเพื่อสื่อถึงความหมายดีๆ ทั้งนั้นเลย เช่น 

กิโมโนกระดาษ สื่อถึงการขจัดโรคภัย 

นกกระเรียนกระดาษ สื่อถึงการมีชีวิตยืนยาว

กระเป๋ากระดาษ สื่อถึงกิจการงานรุ่งเรืองไร้ปัญหาเรื่องเงินๆ ทองๆ 

ตาข่ายกระดาษ สื่อถึงความสำเร็จในการจับปลาและเก็บเกี่ยวผลผลิตทางการเกษตร 

ทานาบาตะมีเพลงด้วยนะรู้รึเปล่า

อันนี้แม้แต่ตัวพี่เองก็เพิ่งจะรู้เหมือนกันค่ะว่าเทศกาลทานาบาตะมีเพลงประจำเทศกาลกับเขาด้วย เนื้อเพลงมีลักษณะสั้นๆ ง่ายๆ เล่าถึงสิ่งที่ผู้คนทำกันในทานาบาตะค่ะ เพื่อให้เห็นภาพพี่มีคลิปวิดิโอกับเนื้อเพลงพร้อมคำแปลแนบมาให้ด้วย ลองเอาไปฟังกันดูนะจ๊ะ

คำแปลเนื้อเพลง

ใบไผ่พริ้วไหวดังกรอบแกรบ

พริ้วลมไปมาอยู่ในชายคาบ้าน

ท่านดวงดาราเปล่งแสงระยิบระยับ

เม็ดทรายสีเงินและทอง

กระดาษห้าสีที่ฉันเขียนแขวนเอาไว้

ท่านดวงดาราที่เปล่งแสงระยิบระยับกำลังเฝ้ามองจากบนนภา

ปัจจุบันทานาบาตะไม่ได้มีแค่ในญี่ปุ่นแล้วนะ

ด้วยกระแสอนิเมะฟีเวอร์ ตอนนี้เทศกาลทานาบาตะไม่ได้มีแค่ในญี่ปุ่นเท่านั้นแล้วนะคะน้องๆ นอกจากประเทศจีนที่มีเทศกาล “ฉีซี” อันเป็นต้นกำเนิดเทศกาลทานาบาตะของญี่ปุ่นแล้ว ที่ประเทศบราซิลก็มีการจัดเทศกาลทานาบาตะที่เมืองเซนต์เปาโล ในทุกวันหยุดสุดสัปดาห์แรกของเดือนกรกฏาคม หรือแม้กระทั่งประเทศไทยเราเองก็เคยจัดขึ้นตามศูนย์การค้า หรือสถาบันสอนภาษาและวัฒนธรรมญี่ปุ่นเช่นกันนะ

ถึงขั้นมีคนทำภาพอธิบายเทศกาลทานาบาตะ หน้าตาน่ารักน่าเอ็นดูมากๆ 

ภาพจาก https://www.pinterest.com/ ค่ะ

 

จุใจไปกับเทศกาลทานาบาตะกันไปแล้ว อย่าลืมเทศกาลอันดีงามของชาวพุทธในประเทศไทยเราอย่างวันอาสาฬบูชาอันเป็นวันที่พระรัตนตรัย ได้แก่ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ ครบองค์ประกอบสามประการ ที่จะถึงกันในวันเสาร์นี้ด้วยนะ รู้ของเขาแล้วก็ต้องรู้จักประเพณีของเราด้วย สำหรับใครมีข้อคิดเห็นเสนอแนะอะไรเพิ่มเติม หรืออยากจะคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับพี่ เชิญได้ที่ช่องคอมเม้นท์ด้านล่างเหมือนเดิมเลยจ้า วันนี้ขอจบคอลัมน์นี้ไว้เพียงเท่านี้ คอลัมน์หน้าจะมีสาระสนุกๆ อะไรอย่าลืมติดตามกันนะคะ แล้วเจอกันใหม่โอกาสหน้าค่ะ

ลากันไปด้วยภาพทานาบาตะจากเรื่อง koutetsujou no kabaneri

ภาพจาก : http://www.imgrum.org/user/mizuirohana/1643950940/ 1262819906958571337_1643950940

ด้วยรักและห่วงยาง เอ๊ย! ห่วงใยค่ะ

พี่ซูม

ขอบคุณรูปภาพและข้อมูลจาก

http://www.j-plan.co.th/index.php/site/ContentDetail/268

https://en.wikipedia.org/wiki/Tanabata

https://travel.kapook.com/view66439.html

http://anngle.org/th/j-culture/tanabata.html

https://rs110aroonpong.wordpress.com/สาระน่ารู้ภาษาญี่ปุ่น/วัฒนธรรมประเทศญี่ปุ่น/เทศกาลทานาบะตะ/

http://www.jatschool.com/index.php?route=module/pageview&path=252&catagory=7#.WV7tW4SGOM8

http://www.ojsat.or.th/main/now-japan-how-about/634--obon-matsuri-

https://www.pinterest.com/